‘Öfke’ kelimesi pek çoğumuzda olumsuz kavramlar çağrıştırsa da aslında sevinmek, üzülmek, şaşırmak gibi çok doğal, evrensel ve sağlıklı bir duygudur. Hepimiz zaman zaman birilerine veya bir şeylere öfkelenmişizdir fakat önemli olan her duygumuzda olduğu gibi öfkeyi de belli bir seviyede kontrol altında tutmaktır. Hoşnut olunmayan durumlara karşı gösterilen bu sağlıklı tepki aslında kabul edilebilir bir düzeyde gösterildiğinde oldukça insanidir. Öfkenin normal bir tepki mi yoksa öfke kontrol bozukluğu mu olduğunu belirleyen şey öfkenin yoğunluğu, şiddeti ve nasıl ifade edildiğidir. Peki, “Öfkemi içimde tutamıyorum”, “Öfkemi kontrol edemiyorum” “ Öfkeden birilerine zarar vermek istiyorum” dediğimiz durumlar normal midir?
Öfke Kontrol Bozukluğu Nedir?
Öfkenin kendisi bir bozukluk olarak kabul edilmese de bireyin, öfke belirtilerini kontrol edememesi ve bu belirtilerin tehlikeli davranışlarla sonuçlanması öfke kontrol bozukluğu olarak kabul edilir. Öfke kontrol bozukluğunun temelinde öfkenin nasıl ifade edildiği yatmaktadır ve basit bir sinirlilik haliyle karıştırılmamalıdır. Öfke kontrol bozukluğu; duruma uygun olmayan, belirli düzeyde bir sinirlilik haliyle atlatılabilecek durumlarda, abartılı ve kontrolsüz öfke patlamaları yaşamaktır. Yansıtılan öfke karşılaşılan durumla orantılı değilse ve karşıdaki kişiyle iletişimi bozuyorsa öfke kontrol bozukluğundan söz edilebilir. Kişinin sağlıklı düşünmesini engelleyen, düşünce ve davranışlarını kontrol edememesine sebep olan bu sorun, bazen kısa süreli olsa da sonrasında büyük bir pişmanlık yaşamaya neden olur.
Öfke Kontrol Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Öfkenin kendisi bir bozukluk olarak kabul edilmese de bireyin, öfke belirtilerini kontrol edememesi ve bu belirtilerin tehlikeli davranışlarla sonuçlanması öfke kontrol bozukluğu olarak kabul edilir. Öfke kontrol bozukluğunun temelinde öfkenin nasıl ifade edildiği yatmaktadır ve basit bir sinirlilik haliyle karıştırılmamalıdır. Öfke kontrol bozukluğu; duruma uygun olmayan, belirli düzeyde bir sinirlilik haliyle atlatılabilecek durumlarda, abartılı ve kontrolsüz öfke patlamaları yaşamaktır. Yansıtılan öfke karşılaşılan durumla orantılı değilse ve karşıdaki kişiyle iletişimi bozuyorsa öfke kontrol bozukluğundan söz edilebilir. Kişinin sağlıklı düşünmesini engelleyen, düşünce ve davranışlarını kontrol edememesine sebep olan bu sorun, bazen kısa süreli olsa da sonrasında büyük bir pişmanlık yaşamaya neden olur.
- Arkadaşlar veya aile üyeleri tarafından öfke problemi olduğuna dair uyarılar alınması,
- Öfke nedeniyle iş arkadaşlarıyla anlaşmazlıklar yaşanması,
- Çoğu zaman kızgın hissedilmesi,
- Kin beslenmesi veya sürekli intikam almaya yönelik düşünülmesi,
- Öfkeliyken saldırgan olunması ya da saldırgan olmaya dair düşünülmesi öfke kontrol bozukluğunun belirtilerindendir.
Öfke durumunda ortaya çıkan tepkiler:
- Aşırı stres hali ve gerginlik
- Kalp atışlarında hızlanma
- Kan basıncının artması
- Düzensiz nefes alıp verme
- Bir eşya ya da kişiye vurma, tekme atma gibi şiddet gösterme eğilimi
- Diğer bireylerle iletişim kuramama
- Sabırsızlık
- Yüksek sesle ya da bağırarak konuşma
Sizde öfke kontrol bozukluğu belirtileri gösteriyorsanız Emin Terapi Merkezi ile psikolojik destek almayı ihmal etmeyin.
Öfke Kontrol Bozukluğu Neden Olur?
Birçok psikolojik sorunun temelinde olduğu gibi öfke kontrolünde de çocukluk yaşantısı ve ailenin tutumu önemlidir. Çocuklukta yaşanılan taciz, şiddet, boşanma gibi travmatik olaylar öfke problemine neden olabilir. Sürekli baskı, şiddet ve yargılayıcı bir tutumla büyüyen çocuklar duygularını sağlıklı ifade edemeyebilirler ve öfkelerini de sağlıklı bir şekilde yaşayamazlar. Fiziksel şiddete maruz kalan çocuklar saldırganlığı ve öfkeyi bir sorun çözme yöntemi gibi görüp bu yönde davranış geliştirirler. Böylece öfke kontrol mekanizması bozulur. Fiziksel şiddet dışında çocukken ailesi ve öğretmenleri tarafından ihmale uğramış, görmezden gelinen kişiler de öfke kontrol bozukluğu yaşayabilirler. Çocukken normal yollardan dikkat çekemediğini düşünen kişiler öfke ve agresyonu dikkat çekme aracı olarak kullanabilir. Ayrıca yapılan araştırmalar sonucunda öfke kontrol bozukluğu yaşayan bireylerde mutluluk hormonu adı verilen serotonin hormonunun çalışmasında da bir sıkıntı olabileceği de bildirilmiştir.
Öfke tepkisini tetikleyebilecek yaygın görülen durumlar şunlardır:
- Stres
- Aile problemleri
- Zayıf iletişim becerileri
- Finansal sorunlar
- Depresyon
- Madde kullanımı veya alkolizm
- Yas
Öfke Kontrol Bozukluğu Tedavisi
Yaşanılan durumun yoğunluğu ve şiddeti ve sıklığı tedavinin gidişatını belirler. Öfke kontrol bozukluğu için medikal (ilaç) tedaviler, bilişsel davranışçı terapi, iletişim becerilerini geliştirme, grup terapisi gibi teknikler kullanılabilir. Bu yaklaşımlarda kişinin var olan öfkesini kontrol etmeyi öğrenmesi amaçlanır. Bazı durumlarda psikoterapi yeterli olabilir fakat bazen psikoterapinin yanı sıra ilaçla tedavi de gerekebilir bu şekilde sonuç daha etkili olabilir.
Tedaviden fayda sağlamanın ilk şartı istekli olmaktır. Tedaviyi aksatmamak, öfke kontrol ilaçları verildiyse ilaçları düzenli kullanmak oldukça önemlidir. Öfke kontrol bozukluğu sorununda amaç öfkenin tamamen ortadan kaldırılması değil, öfkenin makul ve kabul edilebilir bir düzeye indirilebilmesidir. Öfke kontrol tedavisinde bireyin yakın çevresinin de destek vermesi tedavi sürecini daha da hızlandırır ve kolaylaştırır.
Öfke Kontrolünü Sağlamak İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
Öfkeli hissedilmeye başlanması durumunda öfke kontrolünü sağlayabilmek için bazı tedbirler alınabilir.
- Gün içinde birkaç dakikalık kısa molalar vererek iç sesinizi dinlemek
- Öfke anında konuşmadan önce bir süre bekleyip düşünmek
- Gevşeme ve nefes egzersizlerini öğrenmek
- Egzersiz yapmak
Yazar: Psikolog Gözde Nur Şahin