Çekingen kişilik bozukluğu, insanların kendilerini yetersiz hissettikleri ve başkalarının onlar hakkında ne düşündüklerine karşı son derece duyarlı olduğu kişisel bir bozukluktur.Çekingen kişilik bozukluğu beliritleri olan biri utangaç ve çekingen görünür.
İnsanlardan kaçınma duygusu görülse dahi gizliden gizliye arkadaşlık kazanmak isterler ve bu konuda kendilerini yetersiz hissederler. Başkaları tarafından yapılan olumsuz yargılara çok duyarlıdırlar. Karşılarındaki bireylerin jest ve mimiklerini detaylı bir şekilde değerlendirirler. Bu şekilde davranmaları çevresi tarafından alay konusu olmalarına neden olabilir. Bu şekilde gelen eleştirilere ağlama veya yüz kızarması gibi duygu değişimi gözlemlenebilir ve oluşan bu durumda çevresine yönelik bu durumun yansıtılmaması yönünde kendi içinde hesaplaşma görülebilir. Bireylerde düşük özgüven ve reddedilme korkusuna karşı geliştirilen aşırı hassasiyet, ikili ilişkilere sınırlama getirebilir. Çevresinden ilgi ve onaylanma duygusu onlar için ikili ilişki için ideal ölçütler haline gelebilir. Kaçınma durumu iş hayatında etkili hale gelebilir çünkü bu bireyler sosyal ilişkilerden kaçma arayış potansiyeli taşırlar. Bu durum, aldıkları sorumluluklarda taleplerin karşılanmaması ve bu ölçüde ilerleme gösterilmemesi gibi etkiler barındırabilir.
Çekingen Kişilik Bozukluğu Belirtileri
- Kendilerini özgü aşağılık hissi yaşamaları
- Reddedilme kaygısı taşımaları
- Eleştirilme, onaylanmama, reddedilme korkusuyla başkalarıyla temasa geçme yönünden kaçınma
- Karşı taraf yönünden hoşlanıldığına emin olana dek iletişime dâhil olmama durumu
- Samimi, yakın ilişkiye yönelik kendilerini geri plana atmaları (eleştirilme ve alay edilme korkusu)
- Herhangi bir iletişim öncesi eleştirilme ya da reddedilme duygusu ile kendini önceden doldurmak
- Yetersizlik duygusu nedeniyle, yeni bireylerle tanışma engellenir.
- Kendilerini sosyal olarak yetersiz, kişisel olarak zevksiz, diğer bireylere karşı daha aşağıda görürler.
- Utanç duygusu yaşamamak için kişisel risk almaya veya yeni etkinliklere katılma yönünden isteksizlik.
Kişi bu belirtilerin bazılarına sahip olabilir, ancak yine de normal işlev görebilirler ve kişilik bozukluğu yaşamamaktadır. Bozukluk boyutunda sıkıntıya sebebiyet veren günlük yaşamda işlevi zorlaştıran uzun vadeli davranış, düşünme ve duygu örüntüsüdür. Kişilik bozuklukları olan insanlar davranışlarını değiştirmekte ya da farklı durumlara uyum sağlamakta zorlanırlar. Başkalarıyla olumlu ilişkiler kurma veya bir işi sürdürme konusunda sorun yaşayabilirler.
Bozukluk Boyutuna Sebebiyet Verebilecek Durumlar
Sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte, çekingen kişilik bozukluğu olan bazı kişiler kişilik bozukluklarının yaygın olduğu ailelerden geldiği söylenir. Diğer bireylerin istismar, travma veya ihmal içeren çocuklukları olduğu ve bozukluk boyutuna sebebiyet verebileceği ortaya konuldu. Bazı bireyler ise mutlu ve normal ailelerden gelebilmektedir.
Çekingen Kişilik Bozukluğu Tanısı
Bu tarz kişilik bozukluklarının tanısı ruh sağlığı uzmanları tarafından konulur ve herhangi bir testi yoktur. Bu tür soruna sahip bireyler genelde tedavi uğraşına girmeyip önlerinde önemli bir engel olmadıkça ve yaşam standartlarında değişim görmedikçe tedavi için çaba göstermezler. Bireylerin stresle başa çıkma enerjisi kalmadığında ya da yaşamda karşılaştığı olaylar sebebiyle bu sorunu yaşarlar ve semptomlar değerlendirilerek bu tanı konulur.
Çekingen Kişilik Bozukluğu ve Psikoterapi Yöntemleri
Çekingen kişilik bozukluğunun temel tedavi şekli psikodinamik terapi ve bilişsel davranışçı terapi (CBT) gibi uzun süreli psikolojik tedavidir. Kişilerarası terapi (IPT) de kullanılır.
Kişilik bozuklukları tedavisi için Emin Terapi uzmanlarından randevu alın.
Kaynakça
Kantor, M. (1993, revised 2003). Distancing: A Guide to Avoidance and Avoidant Personality Disorder. Westport, Conn: Praeger Publishers.
Reich, J. (2010). Avoidant personality disorder and its relationship to social phobia. In Social Anxiety (pp. 207-222). Academic Press.
Psikoloji Türkiye (2024) https://psikolojiturkiye.com/cekingen-kisilik-bozuklugu/